είναι η μόνη μορφή που δε φαίνεται χτυπημένη από το βομβαρδισμό και, όπως είπαμε προηγουμένως, το έργο είναι «χτισμένο» πάνω σε μία πυραμίδα που έχει για κορυφή της τη λάμπα πετρελαίου. Ακριβώς η μορφή αυτή είναι για τον Πικάσο η έννοια του πολιτισμού που προσπαθεί να σωθεί, η δε λάμπα που κρατά δεν εκπέμπει παρά το φως της τέχνης και του πολιτισμού.

Τα χρώματα του έργου είναι «μελανά». Οι τόνοι του μαύρου, του άσπρου και του γκρι δε δείχνουν τίποτε άλλο, παρά το φόβο που κυριαρχεί παντού.

Με αυτή του την τολμηρή παρουσίαση, ο Πικάσο κατόρθωσε να φτάσει σ’ ένα σύνολο που κάνει το έργο του καθολικό. Η «Γκουέρνικα» ξεφεύγει από τα στενά όρια της Ισπανίας και εκφράζει παγκόσμια και διαχρονικά κάθε λαό που ένιωσε τη φρίκη εκείνου του πολέμου. Η «ΓΚΟΥΕΡΝΙΚΑ» είναι μία απόδειξη πως ο Πικάσο είναι ένας καλλιτέχνης με κοινωνική συνείδηση.

Το 1935 ο Πικάσο δήλωνε: «Η ζωγραφική δεν είναι απλή διασκέδαση ή στολίδι. Όπως δεν υπάρχει τίποτε πιο επικίνδυνο από τα όπλα στα χέρια του στρατηγού και από τη δικαιοσύνη στα χέρια του δικαστή, έτσι δεν υπάρχει και τίποτε πιο επικίνδυνο από ένα πινέλο στα χέρια του ζωγράφου».

Από το 1939 ο επικός πίνακας φιλοξενείτο στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης, περιμένοντας να σημάνει η ώρα της Δημοκρατίας για την Ισπανία. Το 1969 ο στρατηγός Φράνκο είχε το θράσος να τον διεκδικήσει, προκαλώντας την οργή του ζωγράφου. Ο Πικάσο υπογράμμισε πως σύμφωνα με τη θέλησή του, το έργο θα επέστρεφε στην Ισπανία μόνο μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στη χώρα.

Στις 10 Σεπτεμβρίου του 1981 ἡ «ΓΚΟΥΕΡΝΙΚΑ» επιστρέφει στην Ισπανία. Στις 28 Οκτωβρίου του ίδιου έτους, την ημέρα που συμπληρώνονταν 100 χρόνια από τη γέννηση του Πικάσο, οι συμπατριώτες του αντίκριζαν με συγκίνηση το έργο, που συμβόλιζε την εθνική τους τραγωδία, να τοποθετείται στο Μουσείο του Πράδο.

«Αυτός δεν είναι πίνακας, έλεγαν οι Ισπανοί, είναι βόμβα έτοιμη να εκραγεί».

(Από το Αντίφωνο)